Perz właściwy
Perz właściwy (Elymus repens)
Perz właściwy to synonim uciążliwego chwastu. Jest to wieloletnia roślina, której największym atutem w walce o pole są podziemne rozłogi. Dzięki nim jest niezwykle trudny do wyeliminowania i potrafi odrastać nawet z niewielkich fragmentów.
Charakterystyka ogólna perzu właściwego
- Nazwa łacińska: Elymus repens (syn. Agropyron repens)
- Rodzina botaniczna: wiechlinowate (Poaceae)
- Forma: chwast wieloletni (bylina), rozmnażający się zarówno przez nasiona, jak i wegetatywnie przez potężny system podziemnych kłączy (rozłogów).
Występowanie i wymagania siedliskowe perzu właściwego
Perz właściwy jest gatunkiem kosmopolitycznym, występującym na niemal wszystkich rodzajach gleb, choć preferuje gleby żyzne, zasobne w azot i o odczynie obojętnym. Jest powszechny we wszystkich uprawach rolniczych, ogrodniczych, na nieużytkach i w sadach. Jego obecność wskazuje często na uproszczenia w uprawie roli.
Jak rozpoznać perz właściwy?
- Rozłogi: długie, białe lub żółtawe, ostro zakończone podziemne kłącza z licznymi węzłami, z których wyrastają nowe pędy. To jego główna cecha identyfikacyjna.
- Liście: płaskie, o szerokości 5–10 mm, z wyraźnym unerwieniem. Młode liście są owłosione, starsze stają się nagie i szorstkie.
- Charakterystyczne uszka: u nasady blaszki liściowej znajdują się wyraźne, obejmujące źdźbło "uszka". Języczek liściowy jest bardzo krótki i tępy. Liść w pączku jest zwinięty.
- Źdźbło: proste, wzniesione, gładkie, dorastające do 150 cm wysokości.
- Kwiatostan: prosty, wzniesiony kłos o długości 5–20 cm. Kłoski są ułożone na osi kłosowej szeroką stroną, co odróżnia go od życic.
- Owoc: ziarniak, zrośnięty z plewkami. Rozsiewanie przez nasiona ma mniejsze znaczenie niż rozmnażanie wegetatywne.
Szkodliwość perzu właściwego w uprawach
Szkodliwość perzu właściwego wynika głównie z jego systemu korzeniowego i allelopatii.
- Ekstremalna konkurencyjność: gęsta sieć rozłogów i korzeni skutecznie pobiera wodę i składniki pokarmowe, zagłuszając rośliny uprawne.
- Allelopatia: rozłogi perzu właściwego wydzielają do gleby substancje (agropireny), które hamują kiełkowanie i wzrost innych roślin.
- Utrudnienie uprawy: twarde i ostre rozłogi utrudniają pracę maszyn uprawowych i mogą je uszkadzać.
- Przenoszenie chorób: jest żywicielem dla wielu patogenów grzybowych, m.in. z rodzaju Fusarium.
- Próg szkodliwości: już 1–2 pędy na m² mogą powodować straty w plonie.
Zwalczanie perzu właściwego
Zwalczanie perzu właściwego jest długotrwałe i wymaga integracji różnych metod.
- Metody agrotechniczne:
- mechaniczne niszczenie rozłogów: najskuteczniejszą metodą jest użycie brony talerzowej lub kultywatora do pocięcia rozłogów na krótkie odcinki, a następnie wydobycie ich na powierzchnię gleby w celu przesuszenia. Zabieg należy powtarzać kilkukrotnie w suche, letnie dni.
- głęboka orka: pozwala na przemieszczenie rozłogów na dno bruzdy, co utrudnia im odrastanie.
- prawidłowy płodozmian: uprawa roślin silnie konkurencyjnych (np. gęsto siana kukurydza na kiszonkę, gryka) zacienia perz właściwy i ogranicza jego rozwój.
- Metody chemiczne:
- walka chemiczna opiera się głównie na herbicydach totalnych (nieselektywnych) zawierających glifosat.
- zabieg wykonuje się na aktywnie rosnący perz właściwy, gdy osiągnie wysokość 10–25 cm i wytworzy 3–4 liście. W takich warunkach substancja czynna jest skutecznie transportowana do podziemnych rozłogów, niszcząc całą roślinę.
- zabiegi te wykonuje się najczęściej po zbiorze rośliny uprawnej (na ściernisko).
