Nawozy dolistne

Nawożenie dolistne – zalety i korzyści

Nawożenie dolistne to metoda, która z roku na rok zyskuje na popularności, zwłaszcza w nowoczesnych systemach upraw, gdzie efektywność wykorzystania składników pokarmowych i optymalizacja kosztów produkcji są kluczowe dla osiągania zadowalających wyników ekonomicznych.

Najważniejszą jej zaletą jest efektywność i szybkie działanie. Dzięki tej formie aplikacji składniki odżywcze są dostarczane bezpośrednio na liście, co zapewnia ich natychmiastowe wchłanianie i wykorzystanie przez roślinę. To sprawia, że efekty nawożenia są widoczne bardzo szybko.

Rodzaje nawozów dolistnych 

Podziału nawozów dolistnych można dokonać według różnych kryteriów, takich jak skład chemiczny, forma, zastosowanie, sposób działania, technologia wytwarzania, przeznaczenie inne. 

Podział nawozów dolistnych ze względu na skład chemiczny

• Makroskładnikowe nawozy dolistne – zawierają podstawowe składniki odżywcze niezbędne do wzrostu roślin, takie jak azot (N), fosfor (P) i potas (K). Stosowane są w sytuacjach, kiedy ich pobieranie z gleby jest zablokowane z jakiejś przyczyny i pojawiają się na roślinach objawy niedoborów. 
• Mikroskładnikowe nawozy dolistne – Ich główną funkcją jest zapobieganie niedoborom składników. Dostarczają mikroelementy, takie jak bor (B), mangan (Mn), miedź (Cu), cynk (Zn), molibden (Mo), żelazo (Fe). Są one niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów fizjologicznych w roślinie, a zapotrzebowanie na te składniki jesteśmy w stanie w całości dostarczyć przez nawożenie dolistne. Niemniej jednak ze względu na ograniczone możliwości przyswajania przez roślinę lub niska mobilność,  zaleca się aplikowanie dwu- lub trzykrotne
• Nawozy kompleksowe – zawierają zarówno makro-, jak i mikroelementy w jednym preparacie, co umożliwia zbilansowane nawożenie dolistne i jednoczesne dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczych.

Rodzaje nawozów dolistnych ze względu na formę preparatu

• Nawozy dolistne w formie płynnej – najczęściej stosowane ze względu na szybkość mieszania i przygotowania cieczy roboczej. 
• Nawozy dolistne w formie proszku – rozpuszczalne w wodzie, wymagają nieco więcej czasu na przygotowanie cieczy roboczej niż nawozy w formie płynnej. Ich zaletą jest możliwość precyzyjnego dawkowania i dłuższa trwałość w magazynowaniu.
• Nawozy dolistne w formie żelu – stosunkowo nowa forma nawozów, charakteryzująca się bardziej kontrolowanym uwalnianiem składników odżywczych i lepszą przyczepnością do powierzchni liści.

Podział nawozów dolistnych z uwagi na zastosowanie

• Nawozy uniwersalne – przeznaczone do szerokiego zakresu upraw i faz rozwojowych roślin. Mogą być stosowane w większości upraw polowych, sadowniczych i warzywniczych.
• Nawozy specjalistyczne – przeznaczone do konkretnych gatunków roślin lub określonych faz rozwojowych (np. nawozy stosowane w okresie kwitnienia, zawiązywania owoców, czy intensywnego wzrostu). Charakteryzują się precyzyjnie dobranym składem, odpowiadającym specyficznym potrzebom pokarmowym danej rośliny lub fazy jej wzrostu.

Nawozy dolistne w zależności od technologii produkcji

• Nawozy chelatowe – mikroelementy w tych nawozach są związane z organicznymi związkami chelatowymi, co zwiększa ich przyswajalność i zapobiega stratom składników odżywczych poprzez ich unieruchomienie w glebie.
• Nawozy mineralne – zawierają pierwiastki w formach nieorganicznych, które są szybko dostępne dla roślin, jednak ich przyswajanie jest odmienne w porównaniu do nawozów chelatowych.
• Nawozy z dodatkiem substancji organicznych – nawozy dolistne pochodzenia organicznego, które oprócz dostarczania składników pokarmowych, mogą wykazać także inne właściwości w tym zwiększać odporność roślin na stresy abiotyczne oraz wspierać aktywność mikrobiologiczną.

Powyższa klasyfikacja nawozów dolistnych pokazuje ich różnorodność i możliwości dostosowania do specyficznych potrzeb rolnictwa, co pozwala na bardziej efektywne zarządzanie odżywianiem roślin oraz optymalizację plonów.

Rola nawozów dolistnych w uprawie roślin

Nawozy dolistne są nieocenionym narzędziem w optymalizacji wzrostu roślin, zwłaszcza gdy gleba nie zapewnia odpowiednich warunków. Poprawiają zdolności roślin do fotosyntezy, ułatwiają gospodarowanie wodą oraz zwiększają odporność na stresy środowiskowe, co bezpośrednio przekłada się na wyższe plony i lepszą jakość produktów.

Odgrywają istotną rolę szczególnie w sytuacjach, gdy gleba nie jest w stanie dostarczyć roślinom wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Często jest to spowodowane przez nieodpowiedni odczyn gleby. Powinien on być utrzymywany na poziomie lekko kwaśnego i obojętnego, dzięki czemu najlepiej są przyswajalne makroelementy. W przypadku mikroskładników do ich najlepszego przyswajania jest konieczny odczyn kwaśny. Ten problem rozwiązują właśnie nawozy dolistne. Dzięki nim składniki odżywcze są aplikowane bezpośrednio na liście, rośliny mogą je szybciej przyswoić, co jest kluczowe w okresach intensywnego wzrostu lub w sytuacjach stresowych, takich jak susza czy niedobory minerałów w glebie.

Ważne jest, aby nawozy dolistne stosować w odpowiednich warunkach atmosferycznych. Wysoka wilgotność powietrza i umiarkowana temperatura sprzyjają efektywnemu wchłanianiu nawozu przez liście. Najlepszy czas na aplikację to wczesny poranek l kiedy aparaty szparkowe są otwarte, a warunki sprzyjają przyswajaniu składników.

W uprawach intensywnych, takich jak zboża, kukurydza, buraki czy warzywa, nawozy dolistne mogą zwiększać wydajność plonów o kilkanaście procent. Dzięki szybszemu uzupełnianiu niedoborów, rośliny mogą bardziej efektywnie przeprowadzać fotosyntezę i szybciej rozwijać swoje części nadziemne oraz korzenie. To sprawia, że stosowanie nawozów dolistnych w odpowiednich momentach poprzedzających fazę kwitnienia zawiązywania łuszczyn, czy nalewania ziarna,  może być kluczowym czynnikiem zwiększającym efektywność produkcji.

Jak działają nawozy dolistne?

Podstawową zaletą nawozów dolistnych jest ich szybkie działanie. Kiedy gleba jest zbyt zimna lub zbyt sucha albo ma niewłaściwe pH, aby roślina mogła pobrać z niej składniki odżywcze, nawozy dolistne dostarczają potrzebne minerały bezpośrednio przez liście. W ten sposób uzupełniasz makro i mikroelementy, takie jak magnez, bor, żelazo czy cynk, które są kluczowe dla prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych roślin. Przykładowo, niedobór magnezu wpływa na spadek produkcji chlorofilu, co hamuje fotosyntezę, a to bezpośrednio przekłada się na mniejsze plony. Nawozy dolistne pozwalają natychmiastowo skorygować takie niedobory, poprawiając zdolności fotosyntezy i wzrost biomasy.

Nawozy dolistne zawierające azot, fosfor i potas dostarczają roślinie składników niezbędnych do budowy komórek, syntezy białek oraz produkcji energii. Azot w formie przyswajalnej przez liście bezpośrednio wspiera proces syntezy chlorofilu, co wpływa na zieloność rośliny i jej intensywny wzrost. Fosfor, z kolei, jest kluczowy w przemianach energetycznych – roślina lepiej gromadzi energię, co sprzyja rozwojowi korzeni i zawiązywaniu owoców. Potas natomiast reguluje gospodarkę wodną rośliny, co poprawia jej zdolność do przetrwania suszy oraz zwiększa odporność na stresy środowiskowe.

Biologicznie składniki odżywcze dostarczone dolistnie są transportowane przez liście do wszystkich części rośliny. Proces pobierania odbywa się poprzez aparaty szparkowe lub kutykulę i epidermę, co zapewnia szybkie wchłanianie. W momencie, gdy roślina otrzymuje składniki przez liście, poprawia się jej ogólna kondycja, ponieważ efektywniejsze stają się procesy metaboliczne, takie jak oddychanie komórkowe, synteza aminokwasów i produkcja hormonów odpowiedzialnych za rozwój.

W nawozach dolistnych często wykorzystuje się chelaty niektórych pierwiastków – stosowanie schelatyzowanych składników poprawia przyswajanie mikroelementów, takich jak cynk, mangan czy miedź. Chelaty w nawozach dolistnych są wyjątkowo skuteczne, ponieważ rozpuszczają się w wodzie i łatwo penetrują przez kutykulę liści, dzięki czemu roślina może szybko z nich korzystać. Niestety nie każdy pierwiastek można schelatyzować.

Kiedy stosować nawozy dolistne?

Nawozy dolistne pozwalają na precyzyjne uzupełnienie niedoborów poszczególnych pierwiastków, takich jak azot, potas, fosfor, magnez, wapń, a także mikroelementów, m.in. takich jak bor, cynk, miedź, mangan, molibden, żelazo które są kluczowe dla prawidłowego przebiegu procesów fizjologicznych w roślinie. Należy jednak podkreślić, że nie jest możliwe zapewnienie właściwej ilości makroelementów wyłącznie przez nawożenie dolistne.

Nawożenie dolistne jest uzupełnieniem nawożenia doglebowego, szczególnie gdy szybka interwencja jest niezbędna do niwelowania niedoborów, które mogą prowadzić do zahamowania wzrostu lub obniżenia jakości plonów. Regularne stosowanie nawozów dolistnych, szczególnie w połączeniu z odpowiednią agrotechniką, umożliwia lepsze zarządzanie odżywianiem roślin. Wpływa to na właściwy rozwój roślin w trakcie wegetacji, co przekłada się na wyższe plony i ich lepszą jakość.

Dzięki zdolności liści do szybkiego wchłaniania substancji odżywczych nawożenie dolistne umożliwia szybkie działanie, co sprawia, że rośliny szybciej reagują na zasilenie mikro- i makroelementami. Jest to szczególnie ważne w okresach krytycznych dla wzrostu roślin, takich jak fazy intensywnego rozwoju, kwitnienia czy zawiązywania owoców, kiedy potrzeby pokarmowe roślin są największe.

Ten rodzaj nawożenia jest także skutecznym rozwiązaniem w warunkach, gdzie dostępność składników z gleby jest ograniczona, np. w wyniku niekorzystnych warunków glebowych, antagonizmy (niewłaściwy odczyn pH) lub ekstremalnych warunków pogodowych (susza, nadmiar wody, niskie temperatury). 

Stosując nawozy dolistne, należy pamiętać, żeby nie czekać na objawy niedoborów składników pokarmowych, tylko działać z wyprzedzeniem. Po zauważeniu pierwszych niedoborów, jest więcej niż pewne, że czeka nas utrata plonu z tego tytułu. Dlatego nawożenie mikroelementami zawsze należy prowadzić profilaktycznie.

Terminy stosowania nawozów dolistnych

Terminy stosowania nawozów dolistnych zależą od fazy rozwoju rośliny oraz aktualnych warunków atmosferycznych, a także zapotrzebowania roślin w danym momencie. Najlepsze efekty nawożenia dolistnego uzyskuje się, kiedy roślina znajduje się w kluczowych momentach swojego wzrostu. W początkowych fazach wzrostu, czyli w okresie intensywnego przyrostu zielonej masy, stosowanie nawozów dolistnych bogatych w azot pomaga roślinie efektywnie rozwijać liście i pędy. W tym okresie roślina intensywnie wykorzystuje składniki odżywcze, dlatego szybkie dostarczenie azotu przez liście pozwala na sprawne przeprowadzenie fotosyntezy, co wspomaga dalszy rozwój.

Podczas fazy kwitnienia i zawiązywania owoców roślina ma zwiększone zapotrzebowanie na fosfor, który wspiera rozwój korzeni i kwiatów, a także potas, odpowiadający za regulację gospodarki wodnej. Dlatego apliakcja poprzedzająca te fazy,  szybko uzupełni niedobór składników mineralnych, co jest kluczowe dla prawidłowego formowania plonów.

Warto także pamiętać, że nawozy dolistne najlepiej stosować wczesnym rankiem kiedy aparaty szparkowe liści są najbardziej otwarte. Unikanie aplikacji nawozów w środku dnia, podczas silnego nasłonecznienia, chroni rośliny przed poparzeniami. Ważna jest także wilgotność powietrza – wyższa wilgotność sprzyja lepszemu wchłanianiu składników przez liście.

Jeżeli zauważalne są objawy niedoboru mikroelementów, takich jak żółknięcie liści (co może wskazywać na niedobór żelaza czy magnezu), nawozy dolistne można stosować interwencyjnie w dowolnym momencie sezonu wegetacyjnego, aby szybko zniwelować skutki niedoborów.

Stosowanie nawozów dolistnych w optymalnym momencie i zgodnie z potrzebami roślin pozwala na ich lepszy rozwój, wyższą odporność na stresy środowiskowe i ostatecznie większe plony.

Dawkowanie nawozów dolistnych

Dawkowanie nawozów dolistnych zależy od wielu czynników, takich jak gatunek rośliny, faza jej wzrostu, warunki atmosferyczne oraz aktualne zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Stosując nawozy dolistne, należy zawsze dokładnie przestrzegać zaleceń producenta, ponieważ zbyt duża dawka może spowodować poparzenia liści, a zbyt mała nie przyniesie oczekiwanych rezultatów.

Dawki nawozów dolistnych często są podawane w litrach lub kilogramach na jeden hektar do rozrobienia w 200–300 l wody. Ilość nawozu może się różnić w zależności od jego rodzaju i fazy rozwoju roślin. W fazie intensywnego wzrostu, kiedy rośliny najbardziej potrzebują składników odżywczych, dawki mogą być wyższe, aby szybko uzupełnić zapotrzebowanie na mikro- i makroelementy.

Ważne jest, aby nawozy dolistne rozpuszczać w odpowiedniej ilości wody, by nie przekroczyć stężenia, które mogłoby uszkodzić rośliny. Ważnym elementem dawkowania nawozów dolistnych jest także ilość oraz częstotliwość aplikacji. Rośliny mają ograniczoną zdolność przyswajania składników pokarmowych, a stosowanie wyższych dawek w jednym zabiegu będzie nieefektywne i grozi przypaleniem liści.

Wybór nawozów dolistnych

Przy wyborze nawozów dolistnych należy zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów, które mają wpływ na skuteczność i bezpieczeństwo ich stosowania. Przede wszystkim, ważne jest, aby dopasować skład nawozu do specyficznych potrzeb uprawy.

Przede wszystkim należy koncentrować się na poszukiwaniu wysokiej koncentracji. Poza tym, rośliny w różnych fazach rozwoju mają odmienne zapotrzebowanie na składniki odżywcze, więc kluczowe jest dobranie nawozu, który odpowiada aktualnym wymaganiom rośliny. Na przykład, w fazie wzrostu wegetatywnego rośliny będą potrzebować więcej azotu, natomiast w fazie kwitnienia i zawiązywania owoców większe znaczenie będzie miał fosfor i potas.

Istotnym elementem, na jaki powinno się zwracać uwagę podczas wyboru nawozu dolistnego, jest skład danego produktu. Warto wybierać nawozy dolistne zawierające mikroelementy takie jak cynk, miedź, bor czy mangan, które są niezbędne dla prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych, a ich niedobory mogą prowadzić do zaburzeń wzrostu i mniejszych plonów. Część mikroelementów może być w formie chelatów lub soli. 

Kolejną ważną kwestią jest możliwość mieszania produktów nawozowych z innymi preparatami lub środkami ochrony roślin. Należy mieć to na względzie, ponieważ jedne nawozy będą podnosić pH cieczy a inne obniżać. Jest to bardzo istotne, ponieważ niektóre środki ochrony roślin mogą być stosowane wraz z nawozami dolistnymi, należy jednak wcześniej sprawdzić ich mieszalność, aby uniknąć niepotrzebnych problemów. W przypadku upraw wymagających częstych zabiegów ochronnych, możliwość mieszania nawozu z innymi preparatami jest korzystna, ponieważ pozwala zaoszczędzić czas i zmniejszyć liczbę oprysków.